بیماری بواسیر یا هموروئید یکی از شایع‌ترین مشکلات نشیمنگاهی است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری که در اثر تورم و التهاب رگ‌های ناحیه مقعدی ایجاد می‌شود، می‌تواند درد، خونریزی و ناراحتی زیادی را به همراه داشته باشد. اگرچه درمان‌های مختلفی برای هموروئید وجود دارد، اما یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های بیماران، مسئله بازگشت بواسیر یا عود هموروئید پس از درمان است. درک این نکته ضروری است که بواسیر یک بیماری رگ‌های وریدی است و علت اصلی آن سبک زندگی و عوامل درونی بدن است؛ بنابراین، صرفا برداشتن هموروئید لزوما مانع از شکل‌گیری مجدد آن نمی‌شود.
با توجه به شیوع و اهمیت این دغدغه، یافتن یک مرکز درمانی تخصصی که بتواند علاوه بر درمان موثر، مشاوره‌های لازم برای جلوگیری از برگشت بواسیر را ارائه دهد، بسیار حائز اهمیت است. پارما کلینیک به‌عنوان یک مرکز فوق تخصصی در زمینه درمان بیماری‌های نشیمنگاهی، از جمله درمان هموروئید، با بهره‌گیری از به‌روزترین روش‌های درمانی و تیمی از متخصصین مجرب، خدمات جامعی را به بیماران ارائه می‌دهد. در ادامه‌ی این مقاله، به صورت علمی و ساده، به بررسی دلایل بازگشت هموروئید و راهکارهای کاهش احتمال عود بواسیر می‌پردازیم.
عود بواسیر (بازگشت هموروئید)
این سوال که آیا هموروئید عود میکند؟ یکی از متداول‌ترین دغدغه‌های بیمارانی است که به تازگی درمان شده‌اند. پاسخ کوتاه این است: بله، احتمال عود بواسیر (بازگشت هموروئید) وجود دارد. هموروئید در واقع بسته‌های رگی طبیعی در کانال مقعدی هستند که وظیفه آب‌بندی مقعد را بر عهده دارند و تنها زمانی که متورم، ملتهب یا از جای خود آویزان شوند، تبدیل به یک مشکل یا بیماری می‌شوند. اگر عوامل زمینه‌ای مانند یبوست مزمن، زور زدن بیش از حد هنگام اجابت مزاج، رژیم غذایی کم‌فیبر، نشستن طولانی‌مدت، چاقی یا بارداری کنترل نشوند، فشار وارده بر این ساختارهای رگی دوباره افزایش می‌یابد.
برخلاف برخی بیماری‌ها، در عود هموروئید (بازگشت بواسیر)، معمولا رگ‌های درمان‌شده‌ی قبلی نیستند که دوباره بیمار می‌شوند، بلکه رگ‌های دیگری در همان ناحیه یا اطراف آن تحت تاثیر همان عوامل محیطی و سبک زندگی قرار گرفته و متورم شده و علائم بیماری را مجددا ایجاد می‌کنند؛ که این موضوع در اصطلاح عمومی به عنوان عود هموروئید شناخته می‌شود. بنابراین، جلوگیری از برگشت هموروئید بیش از آنکه به نوع درمان اولیه بستگی داشته باشد، نیازمند تغییرات پایدار در سبک زندگی، رژیم غذایی پرفیبر و مدیریت عوامل فشارزای شکمی و لگنی است.
کلینیک Unio Specialty Care در آمریکا در مورد اینکه آیا بواسیر عود می کند یا خیر در وب سایت خود چنین بیان کرده است:
متاسفانه برای برخی افراد، ابتلا به بواسیر یک تجربه‌ی یک‌باره نیست. بواسیر می‌تواند به دلایل مختلف – گاهی اوقات مربوط به عادات سبک زندگی و گاهی اوقات به دلیل یک بیماری – به طور مکرر عود کند.
آیا بعد از عمل بواسیر دوباره رشد میکند
مهم‌ترین سوالاتی که ذهن بیماران را درگیر میکند این است: ایا بعد از عمل بواسیر دوباره رشد میکند؟ و ایا بعد عمل بواسیر برگشت دارد؟ در پاسخ باید گفت که پیشرفت‌های پزشکی امروزه، به‌خصوص در روش‌های نوین جراحی هموروئید (مانند لیزر درمانی یا روش‌های کم‌تهاجمی)، درصد موفقیت را به طور قابل توجهی افزایش داده و احتمال برگشت بواسیر بعد از عمل را بسیار کاهش داده است. با این حال، هیچ روش درمانی، از جمله جراحی، تضمین صددرصدی عدم بازگشت بیماری را نمی‌دهد، زیرا همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، ریشه اصلی مشکل در سبک زندگی بیمار نهفته است.
در فرآیند جراحی، رگ‌های متورم و آسیب‌دیده‌ای که علائم بیماری را ایجاد کرده‌اند، برداشته یا جمع می‌شوند. اما اگر بیمار پس از جراحی، عادت‌های مخربی مانند زور زدن هنگام دفع، رژیم غذایی فاقد فیبر کافی، یا بی‌تحرکی طولانی‌مدت را ادامه دهد، این عوامل فشار بر سایر پدهای عروقی ناحیه مقعدی را افزایش داده و منجر به تشکیل یک هموروئید جدید می‌شوند که در اصطلاح عامیانه همان برگشت بواسیر پس از عمل نامیده می‌شود. متخصصین پارما کلینیک با تاکید بر اهمیت مراقبت‌های پس از درمان، آموزش‌های لازم برای تغییر سبک زندگی را جهت به حداقل رساندن شانس برگشت هموروئید و جلوگیری از عود بواسیر ارائه می‌دهند.
شرکت فناوری پژوهشی SciSpace در مقاله ای از وب سایت خود در مورد میزان موفقیت روش های درمانی نوین برای هموروئید چنین بیان کرده است:
استفاده از لیزر برای بیماران به میزان موفقیت بالای ۸۸٪ دست می‌یابد . این یک روش ایمن و بدون عوارض فوری پس از عمل با کنترل خوب خونریزی و بواسیر بیرون زده است. با این حال، تعداد کمی از بیماران دچار زائده‌های پوستی بیش از حد می‌شوند که نیاز به مداخلات جراحی بیشتر دارند.
علت برگشت بواسیر چیست
برای درک اینکه علت برگشت بواسیر چیست؟ باید به این نکته توجه کرد که بیماری بواسیر (هموروئید) یک بیماری عروقی است که اغلب ریشه در افزایش فشار وریدی در ناحیه مقعدی دارد. درمان‌های موضعی یا حتی جراحی، صرفا عوارض و علائم موجود را برطرف می‌کنند، اما نمی‌توانند علت برگشت بواسیر را از بین ببرند. به عبارت دیگر، اگر عوامل زمینه‌ای ایجاد فشار در سیستم رگی را حذف نکنیم، احتمال عود بواسیر یا ایجاد یک بواسیر جدید در همان ناحیه، بسیار بالا خواهد بود. مهم‌ترین عوامل شامل رژیم غذایی کم‌فیبر، دفع نامنظم و سخت (یبوست)، و عادات نادرست در توالت هستند که به طور مستقیم باعث افزایش فشار بر عروق هموروئیدی می‌شوند.
بنابراین، برگشت هموروئید در اکثر موارد به معنای شکست درمان اولیه نیست، بلکه نشان‌دهنده شکست در تغییر سبک زندگی پس از درمان است. عواملی مانند نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت، چاقی، کمبود مصرف آب و عدم توجه به نیاز بدن برای اجابت مزاج، همگی می‌توانند فشار مضاعفی را به وریدهای مقعدی وارد کنند و زمینه را برای بازگشت هموروئید فراهم سازند. شناخت این عوامل کلیدی برای جلوگیری از عود هموروئید و حفظ سلامتی بلندمدت شما ضروری است.
| عامل یا علت اصلی | توضیح علمی کوتاه | میزان تاثیر بر عود بواسیر | قابلیت پیشگیری یا کنترل |
|---|---|---|---|
| یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع | افزایش فشار درون شکمی باعث گشاد شدن وریدهای هموروئیدی می‌شود. | بسیار زیاد | با رژیم پرفیبر، مصرف آب کافی و اصلاح عادت دفع قابل کنترل است. |
| رژیم غذایی کم‌فیبر | کمبود فیبر باعث سفتی مدفوع و افزایش دفعات زور زدن می‌شود. | زیاد | با مصرف سبزیجات، میوه‌ها و مکمل فیبر قابل پیشگیری است. |
| نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت | باعث اختلال در بازگشت خون از ناحیه لگن به قلب می‌شود. | متوسط تا زیاد | با تحرک منظم و استراحت بین کار قابل کنترل است. |
| چاقی و اضافه‌وزن | فشار مزمن بر ناحیه لگن و کاهش جریان وریدی ایجاد میکند. | زیاد | با کاهش وزن و فعالیت فیزیکی مداوم قابل کاهش است. |
| حاملگی و زایمان‌های متعدد | افزایش فشار شکمی و هورمون‌های بارداری باعث ضعف دیواره رگ‌ها می‌شود. | زیاد | با مراقبت بارداری، تغذیه مناسب و ورزش‌های سبک قابل کنترل است. |
| بلند کردن اجسام سنگین به‌طور مکرر | فشار ناگهانی به کف لگن و رگ‌های هموروئیدی وارد میکند. | متوسط | با آموزش صحیح بلند کردن اجسام و پرهیز از بارهای سنگین قابل پیشگیری است. |
| مصرف کم آب | خشکی مدفوع و تاخیر در دفع را به دنبال دارد. | متوسط | با نوشیدن روزانه ۸–۱۰ لیوان آب به‌راحتی قابل کنترل است. |
| عدم درمان کامل یا مراقبت پس از عمل | در صورت عدم رعایت توصیه‌های پزشک، التهاب مجدد رخ می‌دهد. | زیاد | با پیگیری منظم پس از درمان و رعایت سبک زندگی سالم قابل پیشگیری است. |
علائم عود بواسیر
علائم عود بواسیر اغلب شبیه به علائمی است که فرد پیش از درمان تجربه کرده است، اگرچه ممکن است شدت آن‌ها در ابتدا کمتر باشد. بسیاری از بیماران پس از مدتی احساس راحتی بعد از درمان، دوباره با ناراحتی‌های خفیف شروع می‌کنند که به تدریج تشدید می‌شود. عود هموروئید یکی از شایع‌ترین علت خونریزی از مقعد است؛ این خون معمولا روشن و قرمز رنگ است و ممکن است پس از اجابت مزاج روی دستمال توالت یا کاسه توالت دیده شود. این علامت هشداردهنده اصلی برای احتمال بازگشت بواسیر است و باید جدی گرفته شود.
سایر علائم عود بواسیر شامل احساس درد یا سوزش در ناحیه مقعدی، خصوصا هنگام دفع مدفوع یا نشستن طولانی است. همچنین، ممکن است تورم یا وجود توده‌ای در اطراف مقعد (در مورد هموروئیدهای خارجی) احساس شود که نشان‌دهنده عود هموروئید است. احساس خارش (پروریتوس آنی) و ترشحات موکوسی نیز از دیگر نشانه‌هایی هستند که به دلیل التهاب و تحریک بافت‌های عروقی در حال رشد مجدد یا تورم یافته ایجاد می‌شوند و نیاز به مراجعه مجدد به متخصص برای تشخیص دقیق و جلوگیری از پیشرفت برگشت هموروئید دارند.
- خونریزی مقعدی روشن و بدون درد: مشاهده خون قرمز روشن روی دستمال یا مدفوع.
- درد و سوزش: احساس درد، ناراحتی یا سوزش، خصوصا هنگام دفع یا نشستن.
- تورم یا توده: احساس یک توده یا برجستگی در اطراف دهانه مقعد (در صورت عود بواسیر خارجی).
- خارش مقعدی (پروریتوس آنی): خارش آزاردهنده در ناحیه مقعدی.
- ترشحات موکوسی: خروج ترشحات رطوبت‌دار یا مخاطی از مقعد.
تغذیه مفید و مضر برای جلوگیری از بازگشت بواسیر
بعد از عمل هموروئید چه غذاهایی بخوریم؟ تغذیه مفید برای جلوگیری از بازگشت بواسیر عملا سنگ بنای پیشگیری از عود بواسیر است. همان‌طور که متخصصان تاکید دارند، یبوست عامل اصلی فشار به وریدها و در نتیجه بازگشت بواسیر است. رژیم غذایی شما باید بر پایه افزایش حجم مدفوع و نرم نگه داشتن آن باشد تا اجابت مزاج بدون نیاز به زور زدن صورت گیرد. بنابراین، مصرف بالای فیبر (محلول و نامحلول) و مایعات (به ویژه آب) مهم‌ترین اصل در پیشگیری از عود هموروئید است. غذاهای پرفیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به حرکات روده‌ای منظم کمک شایانی می‌کنند.
از سوی دیگر، توجه به تغذیه مضر که می‌تواند منجر به یبوست و در نتیجه برگشت هموروئید شود، به همان اندازه اهمیت دارد. غذاهای فرآوری‌شده، فست فودها، محصولات آرد سفید و مصرف بیش از حد گوشت قرمز، به دلیل کمبود فیبر، حرکت کندی در دستگاه گوارش دارند و مدفوع را سفت می‌کنند، که این امر به طور مستقیم فشار را بر روی وریدهای مقعدی افزایش داده و احتمال برگشت بواسیر را بیشتر میکند. لذا، یک رژیم متعادل و هیدراته، بهترین راهکار درازمدت برای جلوگیری از برگشت هموروئید محسوب می‌شود.
| تغذیه مفید برای جلوگیری از بازگشت بواسیر | تغذیه مضر برای جلوگیری از بازگشت بواسیر |
| منابع فیبر بالا: حبوبات (عدس، لوبیا)، غلات کامل، جو دو سر، آلو و انجیر | غذاهای فرآوری‌شده: فست فود، چیپس، غذاهای آماده |
| سبزیجات برگ سبز: کاهو، اسفناج و کلم بروکلی | محصولات آرد سفید: نان باگت، ماکارونی‌های بدون سبوس |
| میوه‌ها: سیب با پوست، توت‌ها، گلابی و مرکبات | لبنیات بیش از حد: مصرف زیاد پنیر و محصولات لبنی |
| آب: حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان در روز | نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی: باعث کم‌آبی بدن می‌شوند |
روش های پیشگیری از برگشت هموروئید
در کنار رژیم غذایی مناسب، رعایت روش های پیشگیری از برگشت هموروئید برای حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود هموروئید ضروری است. مهم‌ترین اصل، مدیریت عادات اجابت مزاج است. از زور زدن هنگام دفع باید به طور جدی پرهیز کرد، زیرا این عمل فشار داخل شکمی را به طور ناگهانی افزایش داده و به طور مستقیم باعث تورم وریدهای مقعدی و بازگشت بواسیر می‌شود. علاوه بر این، استفاده از توالت فرنگی و قرار دادن یک چهارپایه زیر پا برای بهبود زاویه دفع (که به نام “اسکات” شناخته می‌شود) می‌تواند کمک کننده باشد.
از دیگر روش های پیشگیری از برگشت بواسیر، حفظ فعالیت بدنی منظم و جلوگیری از بی‌تحرکی طولانی است. ورزش نه تنها به حفظ وزن مناسب کمک میکند (که فشار کلی بر وریدها را کاهش می‌دهد) بلکه حرکات روده‌ای را نیز تحریک کرده و از یبوست جلوگیری میکند. همچنین، رعایت بهداشت مقعدی و پاکیزگی پس از دفع مدفوع و پرهیز از ماندن طولانی‌مدت در توالت، از عوامل کلیدی در جلوگیری از التهاب مجدد و برگشت بواسیر پس از درمان موفقیت‌آمیز است.
- مدیریت یبوست: استفاده از رژیم غذایی پرفیبر و نوشیدن آب کافی برای نرم نگه داشتن مدفوع.
- پرهیز از زور زدن: هرگز هنگام دفع مدفوع زور نزنید و هنگام احساس نیاز به توالت، تعلل نکنید.
- افزایش فعالیت بدنی: ورزش منظم و پرهیز از نشستن طولانی‌مدت (هر ساعت یک‌بار برخاستن و راه رفتن).
- حمام آب گرم (سیتز بث): استفاده از حمام نشیمنگاهی با آب گرم برای کاهش التهاب و افزایش جریان خون (به خصوص در صورت احساس ناراحتی).
- حفظ وزن مناسب: کاهش وزن و جلوگیری از چاقی برای کاهش فشار کلی بر لگن و مقعد.
دکتر دهقانی برای بهبود بیماران همواره نسبت به اهمیت ویژه این موارد توصیه جدی دارند:
رعایت دستورالعمل های غذایی، حمام سیتز یا لگن آب گرم، استفاده از بالشتک های دوناتی
نتیجه گیری
بیماری هموروئید یا بواسیر یک مشکل عروقی رایج است که اگرچه قابل درمان است، اما پتانسیل بالایی برای بازگشت بواسیر یا عود هموروئید دارد. کلید جلوگیری از برگشت بواسیر در درک این نکته نهفته است که عامل اصلی بیماری، افزایش فشار در وریدهای ناحیه مقعدی به دلیل سبک زندگی نامناسب است. بنابراین، موفقیت درازمدت در برابر بازگشت هموروئید صرفا به نوع درمان انجام شده بستگی ندارد، بلکه قویا وابسته به تعهد بیمار به تغییرات پایدار در عادات غذایی (مانند مصرف بالای فیبر و آب) و رفتارهای بهداشتی (مانند پرهیز از زور زدن و نشستن طولانی) است. توجه به علائم اولیه عود بواسیر و اقدام به موقع برای اصلاح سبک زندگی، می‌تواند از پیشرفت مجدد بیماری جلوگیری نماید.
در مواجهه با این بیماری، انتخاب یک مرکز تخصصی که از روش‌های نوین درمانی استفاده کند، بسیار حیاتی است. پارما کلینیک به‌عنوان یک مرکز درمان بیماری های نشیمنگاهی، با ارائه به‌روزترین متدهای درمانی مانند لیزر هموروئید، که یک روش کم‌تهاجمی با دوره نقاهت کوتاه و احتمال عود کمتر است، به بیماران کمک میکند تا به طور موثری از شر بیماری رها شوند. برای جلوگیری از برگشت هموروئید و دستیابی به یک زندگی با کیفیت، مشاوره با متخصصین این مرکز و پایبندی به توصیه‌های پس از درمان، بهترین راهکار تضمین‌شده است.
سوالات متداول (FAQ)
آیا روش جراحی (هموروئیدکتومی) نسبت به روش لیزر، درصد بازگشت بواسیر کمتری دارد؟
مطالعات نشان داده‌اند که در روش‌های کم‌تهاجمی مانند لیزر درمانی و همچنین جراحی سنتی، در صورت عدم رعایت سبک زندگی مناسب، احتمال عود هموروئید وجود دارد. هرچند، لیزر به دلیل دقت بالا و آسیب کمتر به بافت‌های اطراف، معمولا با درد و دوره نقاهت کمتری همراه است.
تا چه مدت پس از درمان موفقیت‌آمیز، احتمال برگشت بواسیر به صورت معنی‌داری وجود دارد؟
آمار عود بواسیر اغلب در سال‌های اول پس از درمان (به ویژه ۲ تا ۵ سال) در بیمارانی که عوامل خطر زمینه‌ای مانند یبوست مزمن را مدیریت نمی‌کنند، بالاتر است. کنترل مستمر سبک زندگی، کلید جلوگیری از بازگشت هموروئید در بلندمدت است.
آیا بارداری‌های بعدی پس از درمان، حتما منجر به عود بواسیر خواهند شد؟
بارداری به دلیل افزایش فشار داخل شکمی و تغییرات هورمونی، یک عامل خطر عمده برای بازگشت بواسیر است. با این حال، با مدیریت یبوست در دوران بارداری، استفاده از کمپرس سرد و مشاوره منظم با پزشک، می‌توان احتمال برگشت هموروئید را به حداقل رساند.
نقش داروهای رقیق‌کننده خون در برگشت هموروئید چیست؟
داروهای رقیق‌کننده خون (مانند آسپرین یا وارفارین) مستقیما باعث عود هموروئید نمی‌شوند، اما می‌توانند میزان خونریزی ناشی از بواسیر ملتهب یا تازه بازگشت یافته را افزایش دهند. بیماران مصرف‌کننده این داروها باید در صورت عود بواسیر، فورا به پزشک مراجعه کنند.
