بیماری بواسیر چیست | علت و علائم بیماری هموروئید + تغذیه

وقتی صحبت از دردهای آزاردهنده و اختلال در کیفیت زندگی می‌شود، کمتر کسی به سراغ موضوع بیماری بواسیر یا هموروئید می‌رود؛ مشکلی که با وجود شیوع بالا، به‌خاطر شرم و حیا اغلب از صحبت درباره آن خودداری می‌شود. اما حقیقت این است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با بیماری هموروئید درگیر هستند. اگر برای شما هم سوال است که بواسیر چیست، باید بدانید که این بیماری مربوط به تورم و التهاب وریدهای موجود در ناحیه مقعدی و رکتوم (راست‌روده) است. آگاهی و شناخت درست این بیماری، اولین قدم برای درمان قطعی و رهایی از درد است.

درک حساسیت و فوریت درمان این بیماری ضروری است، زیرا بیماری بواسیر یک مشکل گذرا نیست و نیاز به رویکردی تخصصی دارد. پارما کلینیک به‌عنوان یک مرکز درمانی پیشرو و باسابقه در درمان بیماری‌های نشیمنگاهی، خط قرمزی در مورد سلامت شما قائل است. این مرکز با تیمی از متخصصان باتجربه و استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و تکنیک‌های نوین (مانند لیزردرمانی)، اقدام به درمان سریع هموروئید می‌کند تا شما بتوانید در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کمترین ناراحتی به زندگی عادی بازگردید.

بیماری بواسیر چیست

هموروئید چیست؟ کافی است آن را به رگ‌های واریسی تشبیه کنید که در ناحیه مقعد و پایین رکتوم رخ می‌دهند. این وریدها به‌طور طبیعی در آن منطقه وجود دارند و در حالت عادی مشکل‌ساز نیستند. اما وقتی تحت فشار مزمن قرار می‌گیرند (مثلا به‌دلیل یبوست طولانی‌مدت، حاملگی یا زور زدن زیاد)، دیواره‌های آن‌ها متورم، کشیده و ملتهب می‌شوند. این تورم، همان چیزی است که ما آن را به‌عنوان بیماری بواسیر می‌شناسیم. بواسیر می‌تواند در داخل رکتوم (بواسیر داخلی) یا زیر پوست اطراف مقعد (بواسیر خارجی) ایجاد شود.

بواسیر یک وضعیت بسیار رایج است و جزو شایع‌ترین مشکلات گوارشی محسوب می‌شود، اما اغلب با سایر بیماری‌های مقعدی مانند شقاق یا فیستول اشتباه گرفته می‌شود. درک دقیق از هموروئید به بیمار کمک می‌کند تا از درمان‌های خودسرانه و تاخیر در مراجعه به پزشک دوری کند. فشار ناشی از افزایش وزن، نشستن طولانی‌مدت، یا حتی رژیم غذایی کم‌فیبر از جمله عوامل تشدیدکننده بیماری هموروئید هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

کلینیک تهرانی یکی از مراکز معتبر درمانی ایران در مورد اینکه هموروئید چیست چنین بیان کرده است:

این بیماری که نام علمی آن هموروئید است، حاصل تورم و التهاب در ورید ها یا سیاهرگ های بخش رکتوم و مقعد است. در صورت عدم درمان این بیماری به گرید های بالاتر رشد می کند که درد و عوارض آن چندین برابر می شود.

علائم بیماری هموروئید چیست

یکی از متداول‌ترین سوالاتی که بیماران می‌پرسند این است که علائم هموروئید چیست و چگونه می‌توان آن را از سایر بیماری‌های ناحیه مقعدی تشخیص داد. شایع‌ترین نشانه، خونریزی مقعدی است. این خونریزی معمولا به‌صورت خون روشن است که بعد از دفع مدفوع روی دستمال توالت یا کاسه توالت مشاهده می‌شود. توجه کنید که معمولا بواسیر داخلی دردناک نیستند، مگر اینکه پرولاپس (بیرون‌زدگی) کرده و گیر بیفتند. در مقابل، بواسیر خارجی اغلب با درد و خارش شدید در ناحیه مقعد همراه است، زیرا با اعصاب حسی در تماس است.

سایر علائم بیماری بواسیر شامل احساس وجود توده، برآمدگی یا ورم در اطراف مقعد است. این توده می‌تواند نشان‌دهنده بواسیر خارجی یا بیرون‌زدگی بواسیر داخلی باشد. علاوه بر این، بسیاری از افراد درد و سوزش، به‌ویژه هنگام دفع مدفوع یا نشستن طولانی‌مدت، را تجربه می‌کنند. اگرچه خونریزی مقعدی شایع است، اما نباید نادیده گرفته شود. برای تشخیص دقیق بیماری هموروئید و رد کردن احتمال سایر بیماری‌های جدی‌تر، باید حتما با یک متخصص مشورت کرد.

علائم کلیدی بیماری هموروئید شامل این موارد است:

• خونریزی بدون درد: مشاهده خون روشن روی مدفوع یا دستمال کاغذی.
• خارش و سوزش: احساس آزاردهنده در ناحیه مقعد.
• برآمدگی مقعدی: احساس یا مشاهده توده در اطراف مقعد (بیرون‌زدگی).
• احساس تخلیه ناقص: پس از اجابت مزاج، بیمار احساس می‌کند که هنوز نیاز به دفع دارد.
• درد و ناراحتی: به‌ویژه در هنگام نشستن یا دفع مدفوع (بیشتر در بواسیر خارجی و ترومبوز شده).

 علائم هشداردهنده بواسیر

اگرچه بسیاری از موارد بیماری بواسیر با درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی بهبود می‌یابند، اما برخی نشانه‌ها وجود دارند که به‌عنوان علائم هشداردهنده بواسیر تلقی می‌شوند و بیمار باید فورا به پزشک مراجعه کند. مهم‌ترین علامت هشداردهنده، خونریزی شدید، طولانی‌مدت یا همراه با درد شدید است. اگر خونریزی مقعدی به حدی باشد که باعث افت فشار خون، سرگیجه یا ضعف شدید شود، یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده یک مشکل جدی‌تر مانند ترومبوز هموروئید (تشکیل لخته خون در بواسیر خارجی) یا حتی بیماری‌هایی فراتر از بیماری هموروئید باشند.

یکی دیگر از علائم هشداردهنده هموروئید، تغییر در رنگ مدفوع است، به‌ویژه اگر مدفوع به رنگ تیره یا قیرگون باشد. این می‌تواند نشان‌دهنده خونریزی در قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش باشد و نباید به اشتباه به پای هموروئید گذاشته شود. همچنین، اگر همراه با علائم مقعدی، فرد کاهش وزن بی‌دلیل یا تب را تجربه کند، لازم است بلافاصله برای بررسی‌های دقیق‌تر (تشخیص‌های افتراقی) اقدام کند. متخصصان تأکید می‌کنند که هر نوع درد شدید و ناگهانی در ناحیه مقعد، به‌خصوص در کنار توده سفت و متورم، نیازمند ارزیابی فوری است تا از عوارض جدی جلوگیری شود.

جدول علائم هشداردهنده بواسیر و اهمیت آن‌ها:

cleveland clinic در مقاله به ما می گوید هنگام ابتلا به بواسیر چه کارهایی نباید انجام دهیم:

برخی از فعالیت‌ها یا شرایطی که باعث ایجاد فشار و در نتیجه (یا بدتر شدن) بواسیر می‌شوند عبارتند از: زور زدن زیاد برای اجابت مزاج (مدفوع) زور زدن برای بلند کردن اجسام سنگین یا وزنه‌برداری نشستن طولانی مدت روی توالت.

انواع مختلف بواسیر

برای درک بهتر این بیماری، ابتدا باید با انواع مختلف بواسیر آشنا شد. تقسیم‌بندی اصلی بواسیر بر اساس محل قرارگیری آن نسبت به خط دندانه‌ای (Dentate Line)، که یک خط در داخل کانال مقعدی است، انجام می‌شود. بواسیری که بالای این خط (نزدیک به رکتوم) تشکیل می‌شود، فاقد گیرنده‌های درد است و به آن بواسیر داخلی می‌گویند. در مقابل، بواسیری که در زیر این خط و نزدیک دهانه مقعد تشکیل می‌شود، بسیار حساس و دردناک است و به آن بواسیر خارجی می‌گویند، زیرا در معرض اعصاب حسی قرار دارد.

جدا از تقسیم‌بندی مکانی، یک نوع عارضه حاد نیز وجود دارد که به آن بواسیر ترومبوزه گفته می‌شود. این نوع بواسیر، که اغلب در نوع خارجی رخ می‌دهد، زمانی ایجاد می‌شود که یک لخته خون (ترومبوز) در داخل رگ متورم‌شده تشکیل می‌شود. این وضعیت معمولا باعث درد شدید ناگهانی، تورم و یک توده سفت و آبی رنگ در ناحیه مقعد می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد. شناخت انواع هموروئید به پزشک کمک می‌کند تا روش درمانی مناسب را برای هر بیمار انتخاب کند.

انواع اصلی بواسیر:

• بواسیر داخلی: بالای خط دندانه‌ای، معمولا بدون درد و با علامت اصلی خونریزی.
• بواسیر خارجی: زیر خط دندانه‌ای، بسیار حساس و دردناک، با علامت اصلی خارش و درد.
• بواسیر ترومبوزه: تشکیل لخته خون در داخل بواسیر، عامل درد شدید ناگهانی و تورم.

درجات هموروئید

بواسیر داخلی که در بخش قبل معرفی شد، بر اساس میزان بیرون‌زدگی (پرولاپس) از کانال مقعدی، به چهار درجه هموروئید تقسیم‌بندی می‌شود. این درجه‌بندی برای تعیین شدت بیماری و انتخاب رویکرد درمانی (از درمان‌های ساده تا جراحی) بسیار حیاتی است. این درجات از خفیف‌ترین حالت که تنها با خونریزی همراه است، شروع می‌شود و تا شدیدترین حالت که شامل بیرون‌زدگی دائمی است، ادامه پیدا می‌کند.

درک درست درجات هموروئید برای بیماران و متخصصان بسیار مهم است. برای مثال، درجات اولیه (۱ و ۲) اغلب با روش‌های غیرتهاجمی یا دارویی مانند رابربندینگ (لاستیک‌گذاری) قابل کنترل هستند، در حالی که درجات بالاتر مانند درمان هموروئید درجه ۳ و ۴ ممکن است نیاز به مداخلات پیشرفته‌تر مانند لیزردرمانی یا جراحی سنتی داشته باشند. هر چه درجه بالاتر باشد، نشان‌دهنده ضعف بیشتر در بافت نگهدارنده بواسیر است که نیاز به ترمیم جدی‌تر دارد.

درجات هموروئید به این شرح هستند:

• درجه ۱: بواسیر خونریزی می‌کند اما از کانال مقعدی بیرون نمی‌آید (پرولاپس ندارد).
• درجه ۲: بواسیر هنگام دفع مدفوع بیرون می‌آید اما خودبه‌خود به داخل بازمی‌گردد.
• درجه ۳: بواسیر هنگام دفع مدفوع بیرون می‌آید و برای برگشت به داخل نیاز به کمک دستی (فشار انگشت) دارد.
• درجه ۴: بواسیر به صورت دائمی بیرون‌زده (پرولاپس ثابت) و قابل بازگشت نیست.

علت هموروئید چیست

پاسخ به این سوال که علت هموروئید چیست در یک کلمه خلاصه می‌شود: “فشار”. هر وضعیتی که باعث افزایش فشار مداوم در ناحیه شکم و لگن شود، می‌تواند باعث کشیدگی، تورم و در نهایت پرولاپس رگ‌های خونی مقعدی شود. شایع‌ترین عامل در ایجاد بواسیر، یبوست مزمن و زور زدن بیش از حد هنگام اجابت مزاج است. این فشار مداوم، جریان خون در وریدهای مقعدی را مختل کرده و باعث تجمع خون و تورم آن‌ها می‌شود.

علاوه بر یبوست، عوامل دیگری نیز در این میان نقش دارند. برای مثال، بارداری به‌دلیل افزایش حجم رحم و فشار مستقیم آن بر وریدهای لگنی، و همچنین تغییرات هورمونی، یک عامل اصلی است. همچنین، سبک زندگی کم‌تحرک، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، رژیم غذایی فاقد فیبر کافی، و حتی عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند علت به وجود امدن بواسیر باشند. درک این عوامل کمک می‌کند تا با اصلاح سبک زندگی، از عود مجدد بیماری جلوگیری شود.

اصلی ترین علت های ابتلا به بواسیر این موارد هستند:

• فشار مزمن و زور زدن: ناشی از یبوست یا اسهال طولانی‌مدت.
• رژیم غذایی کم‌فیبر: باعث سفت شدن مدفوع و نیاز به فشار بیشتر می‌شود.
• بارداری: فشار مکانیکی رحم و تغییرات هورمونی.
• چاقی و اضافه وزن: افزایش فشار داخلی شکم.
• نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: افزایش فشار بر رگ‌های مقعدی.
• بالا بردن اجسام سنگین: می‌تواند به طور موقت فشار شکمی را بالا ببرد.

مقایسه بواسیر داخلی و خارجی

هرچند هر دو عارضه بیماری بواسیر محسوب می‌شوند، اما تفاوت‌های عمده‌ای در علائم و نحوه درمان آن‌ها وجود دارد. مهم‌ترین تفاوت هموروئید داخلی و خارجی، احساس درد است که عامل کلیدی در مقایسه بواسیر داخلی و خارجی است. بواسیر داخلی معمولا دردی ایجاد نمی‌کند و علامت اصلی آن خونریزی روشن است. در حالی که بواسیر خارجی به دلیل قرارگیری در ناحیه حساس مقعدی، با درد شدید، خارش، سوزش و احساس جسم خارجی همراه است.

تفاوت دیگر این دو نوع در تشخیص و درمان آن‌ها است. بواسیر داخلی با ابزارهایی مانند آنوسکوپ (معاینه داخلی) بهتر قابل مشاهده است، در حالی که بواسیر خارجی در معاینه فیزیکی خارجی کاملا مشخص است. در حوزه درمان، برای بواسیر داخلی می‌توان از روش‌های غیرجراحی مانند اسکلروتراپی استفاده کرد، اما بواسیر خارجی، به‌خصوص نوع ترومبوزه آن، اغلب نیاز به مداخله برای تخلیه لخته یا جراحی هموروئیدکتومی دارد.

جدول مقایسه بواسیر داخلی و خارجی:

روش‌های درمانی بواسیر چیست

درمان هموروئید یک رویکرد چندمرحله‌ای است که از ساده‌ترین مداخلات شروع شده و در صورت لزوم به روش‌های پیشرفته‌تر ختم می‌شود. برای پاسخ به این پرسش که روش‌های درمانی بواسیر چیست، باید بدانید که در درجات خفیف (۱ و ۲) تمرکز بر روش‌های غیرتهاجمی است. این شامل روش‌های خانگی مانند حمام آب گرم (سیتز بث)، استفاده از پمادها و شیاف‌های موضعی (روش‌های دارویی)، و اصلاح رژیم غذایی برای افزایش فیبر است. طب سنتی نیز در این مرحله با استفاده از گیاهان دارویی و ملین‌های طبیعی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

برای درجات بالاتر (۲ و ۳)، مداخلات سرپایی (روش‌های غیرجراحی) توصیه می‌شود. این روش‌ها شامل رابربندینگ (بستن با حلقه لاستیکی برای قطع خونرسانی)، اسکلروتراپی (تزریق مواد شیمیایی برای کوچک کردن بواسیر) و کوآگولاسیون (استفاده از گرما یا مادون قرمز) هستند. در موارد شدیدتر (درجه ۳ مقاوم به درمان و درجه ۴)، درمان قطعی با لیزردرمانی یا جراحی (هموروئیدکتومی) انجام می‌شود. لیزر هموروئید به‌عنوان یک روش کم‌تهاجم و با دوره نقاهت کوتاه، امروزه محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

روش‌های درمانی بواسیر:

• روش‌های خانگی: اصلاح رژیم غذایی (افزایش فیبر)، مصرف مایعات، حمام سیتز (آب گرم).
• روش‌های طب سنتی: استفاده از ملین‌های گیاهی و داروهای موضعی گیاهی.
• روش‌های دارویی: پمادها و شیاف‌های تسکین‌دهنده درد و التهاب.

روش‌های غیر جراحی سرپایی:

• رابربندینگ (بستن با حلقه لاستیکی)
• اسکلروتراپی (تزریق)
• کوآگولاسیون (انعقاد حرارتی)

روش‌های جراحی:

• هموروئیدکتومی سنتی (برداشتن بافت متورم)
• جراحی با لیزر (لیزر هموروئید): روشی کم‌تهاجم و مدرن.

درمان در خانه

در درجات اولیه بواسیر، ساده‌ترین و مؤثرترین راه، اصلاح سبک زندگی و استفاده از درمانهای خانگی بواسیر است. هدف اصلی از این روش‌ها، کاهش فشار بر وریدهای مقعدی، نرم کردن مدفوع و تسکین علائم آزاردهنده مانند خارش و سوزش است. افزایش مصرف فیبر (از طریق میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل) و نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از یبوست، دو رکن اصلی این درمان‌ها هستند. همچنین، پرهیز از زور زدن هنگام اجابت مزاج و محدود کردن زمان نشستن در توالت، نقش کلیدی در بهبود وضعیت دارد.

روش‌های کلیدی درمان در خانه:

• حمام آب گرم (سیتز بث): نشستن در آب گرم برای ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، ۳-۴ بار در روز، برای تسکین درد و اسپاسم عضلات مقعدی.
• افزایش مصرف فیبر: مصرف روزانه ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر برای نرم و حجیم شدن مدفوع.
• نوشیدن آب کافی: حداقل ۸ لیوان آب در روز برای جلوگیری از خشکی مدفوع.
• استفاده از کمپرس سرد: قرار دادن یخ پیچیده در پارچه روی ناحیه مقعد برای کاهش تورم و درد موقت.
• اجتناب از زور زدن: خودداری از حبس کردن نفس و فشار آوردن هنگام اجابت مزاج.

درمان با دارو

هنگامی که روش‌های خانگی برای تسکین کافی نیستند، می‌توان از درمان با دارو کمک گرفت. این داروها اغلب به‌صورت موضعی (پماد، کرم، شیاف) تجویز می‌شوند و حاوی ترکیبات ضدالتهاب، بی‌حس‌کننده موضعی یا استروئیدی هستند که خارش، تورم و درد را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، مصرف برخی ملین‌ها به‌صورت خوراکی، که مدفوع را نرم می‌کنند، بخش مهمی از این درمان را تشکیل می‌دهد تا فشار ناشی از دفع کاهش یابد.

داروهای مفید برای بواسیر:

• کرم‌ها و پمادهای موضعی: حاوی هیدروکورتیزون (کورتیکواستروئید) برای کاهش التهاب و لیدوکائین (بی‌حس‌کننده) برای تسکین درد.
• شیاف‌های ضدالتهاب: برای تسکین علائم هموروئید داخلی.
• ملین‌های نرم‌کننده مدفوع: مانند پسیلیوم یا لاکتولوز برای کاهش نیاز به زور زدن.
• داروهای محافظ عروقی: برخی داروهای خوراکی (مانند دافلون) که به تقویت دیواره عروق کمک می‌کنند.

درمان‌های غیرجراحی

برای هموروئید داخلی درجات ۲ و ۳ که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، متخصصان از درمان‌های غیرجراحی استفاده می‌کنند. این روش‌ها که معمولا در کلینیک به‌صورت سرپایی انجام می‌شوند، با هدف از بین بردن یا کوچک کردن بافت بواسیر بدون نیاز به بیهوشی عمومی یا برش جراحی بزرگ صورت می‌گیرد. اینها به‌طور خاص برای درمان بواسیر داخلی مؤثر هستند و شامل تکنیک‌هایی برای قطع جریان خون یا سفت کردن بافت اطراف بواسیر می‌شوند.

روش‌های درمانی غیرجراحی:

• رابربندینگ (Rubber Band Ligation):

  • ویژگی: قرار دادن یک نوار لاستیکی کوچک در پایه بواسیر برای قطع خونرسانی.

  • نتیجه: بواسیر پس از چند روز خشک شده و می‌افتد.

• اسکلروتراپی (Sclerotherapy):

  • ویژگی: تزریق یک محلول شیمیایی (اسکلروزانت) به بافت بواسیر.

  • نتیجه: باعث کوچک شدن و سفت شدن بواسیر می‌شود.

• کوآگولاسیون (Coagulation) / درمان با مادون قرمز:

  • ویژگی: استفاده از گرما یا نور مادون قرمز برای انعقاد خون و ایجاد بافت اسکار.

  • نتیجه: بواسیر کوچک شده و از بین می‌رود.

درمان با جراحی

هنگامی که بیماری بواسیر شدید است (درجه ۴، بواسیر ترومبوزه بزرگ یا موارد عودکننده) و به درمان‌های غیرجراحی یا لیزر پاسخ نداده است، درمان با جراحی یا هموروئیدکتومی سنتی به‌عنوان روش قطعی توصیه می‌شود. در این روش، جراح بافت بواسیر را به‌طور کامل از بین می‌برد. اگرچه این روش بیشترین نرخ موفقیت را در جلوگیری از عود دارد، اما نسبت به روش‌های کم‌تهاجم‌تر، دوره نقاهت طولانی‌تر و درد بیشتری به همراه دارد و معمولا به بیهوشی نیاز است.

مزایا و معایب درمان با جراحی (هموروئیدکتومی):

مزایا:

• نرخ موفقیت بالا: کمترین احتمال عود مجدد بیماری.
• درمان قطعی: مؤثر برای هموروئید درجه ۴ و ترومبوزهای بزرگ.

معایب:

• درد بعد از عمل: دوره نقاهت معمولا با درد بیشتری همراه است.
• دوره نقاهت طولانی: نیاز به زمان بیشتر (چند هفته) برای بهبودی کامل.
• نیاز به بیهوشی: اغلب به بیهوشی عمومی یا نخاعی نیاز دارد.
• خطرات جراحی: احتمال خونریزی، عفونت یا مشکلات ادراری موقت.

درمان با لیزر

درمان با لیزر یکی از مدرن‌ترین و کم‌تهاجم‌ترین روش‌های درمانی است که امروزه برای بیماری بواسیر استفاده می‌شود و به‌طور فزاینده‌ای جایگزین جراحی سنتی شده است. در این روش، از انرژی لیزر برای کوچک کردن یا بستن رگ‌های خونی تغذیه‌کننده بواسیر استفاده می‌شود. مزیت اصلی لیزر، کاهش آسیب به بافت‌های اطراف، کاهش درد پس از عمل و سرعت بالای بهبودی است. همچنین، برخلاف تصور رایج، هزینه لیزر در بسیاری از موارد و مراکز درمانی مانند پارما کلینیک، از جراحی سنتی بسیار کمتر است.

مزایا و معایب درمان با لیزر شامل این موارد هستند:

مزایا:

• کم‌تهاجمی: بدون نیاز به برش‌های بزرگ و بخیه.
• درد کمتر: کاهش چشمگیر درد در مقایسه با جراحی سنتی.
• دوره نقاهت سریع: بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره.
• خونریزی حداقل: خطر خونریزی حین و بعد از عمل بسیار پایین است.
• هزینه کمتر: در برخی از کلینیک‌های تخصصی، هزینه لیزر از جراحی سنتی کمتر است.

معایب:

• عدم پوشش بیمه‌ای کامل: ممکن است برخی بیمه‌ها پوشش کاملی ارائه ندهند.
• نیاز به تخصص: موفقیت درمان کاملا وابسته به مهارت و تجربه پزشک متخصص است.

طب سنتی

در کنار روش‌های نوین پزشکی، طب سنتی نیز برای بیماری بواسیر توصیه‌هایی دارد که اغلب بر تغییر مزاج، بهبود عملکرد گوارشی و استفاده از خواص ضدالتهابی گیاهان تأکید دارد. حکما ریشه اصلی این بیماری را در غلبه سوء مزاج و خشکی روده می‌دانستند و توصیه‌های اصلی آن‌ها بر تنظیم اجابت مزاج، کاهش فشار وارده به بدن و استفاده از روغن‌ها و ضمادهای موضعی برای تسکین التهاب متمرکز بوده است. این روش‌ها معمولا به‌عنوان مکمل درمان‌های پزشکی برای تسکین علائم استفاده می‌شوند.

روش‌هایی که حکما برای بیماری هموروئید توصیه کرده‌اند:

• استفاده از ملین‌های طبیعی: مصرف دانه‌های اسفرزه (بارهنگ)، خاکشیر، یا روغن زیتون برای نرم شدن مدفوع.
• ضماد موضعی: استفاده از پمادها یا ضمادهای حاوی مواد قابض و ضدالتهاب مانند عصاره گیاه آلوئه‌ورا، مَرهم گل همیشه بهار یا شاه‌بلوط هندی.
• حجامت و زالودرمانی: در برخی متون سنتی برای تخلیه خون و کاهش فشار موضعی توصیه شده است.
• اصلاح طبع و رژیم غذایی: پرهیز از غذاهای تند، ادویه‌جات، و غذاهای مولد یبوست.

با وجود فواید تسکین‌دهنده برخی روش‌های سنتی، ضروری است که هشدارهای پزشکی درباره درمان‌های سنتی را جدی بگیریم. هرگز نباید درمان‌های تخصصی پزشکی را به‌طور کامل با درمان‌های سنتی یا خودسرانه جایگزین کرد. استفاده از مواد ناشناخته یا غیربهداشتی به‌صورت موضعی می‌تواند منجر به عفونت، تشدید التهاب و واکنش‌های آلرژیک شود. بیماری هموروئید می‌تواند مشابه با بیماری‌های جدی‌تر مانند علائم سرطان مقعد داشته باشد؛ بنابراین، تاخیر در تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص به‌بهانه استفاده از درمان سنتی، می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری به‌دنبال داشته باشد. حتما قبل از به‌کارگیری هر روش سنتی، با پزشک متخصص در پارما کلینیک مشورت کنید.

تشخیص بواسیر

مهم‌ترین بخش در مدیریت هر بیماری، به‌ویژه بیماری‌های نشیمنگاهی، تشخیص بواسیر به‌صورت دقیق است. این فرآیند معمولا با یک معاینه بالینی ساده توسط پزشک متخصص آغاز می‌شود. در این مرحله، پزشک ناحیه مقعدی را از نظر وجود تورم، توده‌های خارجی (بواسیر خارجی یا ترومبوزه) یا علائم التهاب بررسی می‌کند. اگر بیمار خونریزی داشته باشد یا علائم نشان‌دهنده بواسیر داخلی باشد، نیاز به معاینه داخلی پیدا می‌شود. معاینه دقیق برای رد کردن سایر بیماری‌های جدی که علائم مشابه دارند، بسیار حیاتی است.

برای تشخیص هموروئید داخلی و بررسی درجات آن، پزشک از ابزارهایی مانند آنوسکوپ یا پروکتوسکوپ استفاده می‌کند. این ابزارها لوله‌های کوتاهی هستند که به پزشک این امکان را می‌دهند تا کانال مقعدی و بخش پایینی رکتوم را به‌وضوح مشاهده کند و وجود بواسیر متورم یا خونریزی‌دهنده را تایید کند. در برخی موارد، به‌خصوص برای رد کردن خونریزی‌های ناشی از کولون یا رکتوم، ممکن است پزشک نیاز به انجام سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی نیز ببیند تا اطمینان حاصل کند که خونریزی به دلیل بیماری‌های جدی‌تری رخ نداده است.

روش‌های اصلی تشخیص بواسیر:

• معاینه فیزیکی مقعد: بررسی ناحیه خارجی برای تورم، توده‌ها و بواسیر خارجی.
• معاینه دیجیتال رکتوم (DRE): لمس ناحیه داخلی با انگشت برای بررسی ناهنجاری‌ها و تون عضلانی.
• آنوسکوپی/پروکتوسکوپی: استفاده از ابزارهای نوری برای مشاهده کانال مقعدی و تشخیص بواسیر داخلی و درجات آن.
• کولونوسکوپی/سیگموئیدوسکوپی: برای رد کردن سایر علل خونریزی، به‌خصوص در افراد مسن یا دارای عوامل خطر.

چرا خوددرمانی در بواسیر خطرناک است

یکی از بزرگ‌ترین خطراتی که سلامت افراد را تهدید می‌کند، اقدام به خوددرمانی در بواسیر است. این رویکرد، در درجه اول، بسیار خطرناک محسوب می‌شود. علائمی که بیمار به اشتباه آن‌ها را به بواسیر نسبت می‌دهد (مانند مشاهده خونریزی مقعدی) می‌تواند در واقع نشانه بیماری‌های بسیار جدی‌تر مانند شقاق، فیستول، یا از همه مهم‌تر، سرطان کولورکتال باشد. تاخیر در مراجعه به متخصص برای تشخیص دقیق، فرصت طلایی درمان به‌موقع بیماری‌های بدخیم را از بین می‌برد.

علاوه بر خطر تشخیص اشتباه، استفاده خودسرانه از داروها و پمادهای موضعی نیز عوارض جانبی دارد. بسیاری از کرم‌های قوی حاوی کورتیکواستروئید هستند که استفاده طولانی‌مدت از آن‌ها می‌تواند پوست حساس اطراف مقعد را نازک و آسیب‌پذیر کرده و وضعیت بیمار را بدتر کند. خوددرمانی در بواسیر خطرناک است زیرا بیمار بدون نظر متخصص، شدت واقعی و نوع بیماری (داخلی یا خارجی بودن) را نمی‌داند و درمان‌های انتخابی ممکن است کاملا نامناسب بوده و تنها تسکین موقت ایجاد کنند، در حالی که بیماری در حال پیشرفت است.

دلایل خطرناک بودن خوددرمانی در بیماری بواسیر:

• تاخیر در تشخیص سرطان: پوشاندن علائم بیماری‌های جدی مانند سرطان کولورکتال.
• تشدید علائم: استفاده نادرست از داروها و نازک شدن پوست (آتروفی) ناحیه مقعدی.
• عفونت و آبسه: به‌کارگیری روش‌های سنتی یا غیربهداشتی که منجر به عفونت ثانویه می‌شود.
• درمان ناکافی: عدم درمان ریشه اصلی بیماری و عود مداوم بواسیر.
• درمان اشتباه: عدم درک نوع و درجه بواسیر (داخلی/خارجی) و انتخاب روش درمانی نامناسب.

بیماری‌های مشابه بواسیر چیست

برای یک متخصص، یکی از چالش‌های اصلی، تمایز قائل شدن بین بواسیر و سایر بیماری‌هایی است که علائم مشترک دارند. بسیاری از بیماران با دیدن خونریزی یا احساس درد در ناحیه مقعد، بلافاصله آن را به بیماری هموروئید نسبت می‌دهند، در حالی که چندین بیماری مشابه بواسیر وجود دارد که نیاز به درمان‌های کاملا متفاوتی دارند. دردهای شدید و تیز، ترشحات چرکی و تب، معمولا نشان‌دهنده بیماری‌هایی غیر از بواسیر است.

یکی از بیماری‌هایی که اغلب با بواسیر اشتباه گرفته می‌شود، شقاق مقعد است. شقاق معمولا با درد بسیار تیز هنگام دفع مدفوع همراه است، در حالی که بواسیر داخلی معمولا بدون درد است. همچنین، فیستول و آبسه پری‌آنال که با درد ضربان‌دار، تب و ترشح همراه هستند، باید از بواسیر تمایز داده شوند. به‌همین دلیل، درک اینکه چه بیماری‌هایی با بواسیر اشتباه گرفته می‌شوند، اهمیت مراجعه به پزشک متخصص را دوچندان می‌کند تا بیمار درمان صحیح را دریافت کند.

بیماری‌های مشابه بواسیر:

1. شقاق مقعدی (Anal Fissure): یک پارگی کوچک در پوشش کانال مقعدی که باعث درد شدید و تیز هنگام دفع می‌شود.
2. آبسه پری‌آنال (Perianal Abscess): تجمع چرک و عفونت در اطراف مقعد که با درد ضربان‌دار و تب همراه است.
3. فیستول مقعدی (Anal Fistula): کانالی غیرطبیعی که معمولا از آبسه ایجاد شده و با ترشح مداوم همراه است.
4. پرولاپس رکتوم: بیرون‌زدگی بخشی از رکتوم، نه فقط بافت بواسیر.
5. سرطان کولورکتال: در مراحل اولیه ممکن است با خونریزی مقعدی خود را نشان دهد.

اصول پیشگیری از بیماری هموروئید

بهترین رویکرد برای مقابله با هر بیماری، پیشگیری از آن است. مهم‌ترین راهکار در اصول پیشگیری از بیماری بواسیر، کنترل فشار وارده به وریدهای مقعدی است. از آنجایی که یبوست و زور زدن مهم‌ترین عوامل ایجادکننده بواسیر هستند، حفظ یک رژیم غذایی سرشار از فیبر و تامین آب کافی بدن، ضروری است. این کار کمک می‌کند تا مدفوع نرم و حجیم شده و دفع آن بدون نیاز به فشار اضافی و آسیب به رگ‌ها انجام شود.

علاوه بر رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی نیز جزو راه های جلوگیری از بواسیر محسوب می‌شود. پرهیز از نشستن طولانی‌مدت (به‌خصوص روی سطوح سفت)، انجام ورزش‌های منظم برای بهبود عملکرد روده و جلوگیری از چاقی، به کاهش فشار کلی شکمی کمک می‌کند. همچنین، مهم است که هنگام احساس نیاز به اجابت مزاج، از تاخیر در رفتن به توالت خودداری شود تا مدفوع در روده سفت نشود و دفع آن سخت نگردد.

اصول پیشگیری از هموروئید:

1. رژیم غذایی پرفیبر: مصرف زیاد سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل.
2. آب‌رسانی کافی: نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز.
3. ورزش منظم: فعالیت بدنی برای تحریک حرکات روده.
4. کاهش زمان نشستن در توالت: اجتناب از مطالعه و تلفن همراه در توالت.
5. عدم تاخیر در اجابت مزاج: بلافاصله پس از احساس نیاز، اقدام به دفع کنید.
6. حفظ وزن مناسب: کاهش فشار بر وریدهای لگنی.

برنامه غذایی و سبک زندگی ضدبواسیر

بهترین سلاح برای جلوگیری از عود بواسیر، اتخاذ یک برنامه غذایی و سبک زندگی ضدبواسیر است. رکن اصلی این برنامه، تمرکز بر مصرف بالای فیبر (۲۵ تا ۳۵ گرم در روز) است. فیبرهای غذایی دو نوع هستند: فیبرهای محلول که به مدفوع حجم می‌دهند و فیبرهای نامحلول که به حرکت سریع‌تر مدفوع در روده کمک می‌کنند. نوشیدن مقدار کافی آب همراه با افزایش فیبر ضروری است تا مدفوع نرم شده و عبور آن بدون نیاز به زور زدن انجام شود، که این امر فشار را از وریدهای مقعدی برمی‌دارد.

علاوه بر تغذیه، اصلاح عادت‌های روزانه نیز مهم است. پرهیز از نشستن طولانی‌مدت در توالت، و اختصاص ندادن زمان بیش از ۵ دقیقه به اجابت مزاج از نکات کلیدی است. همچنین، ورزش منظم نه تنها به کنترل وزن کمک می‌کند بلکه حرکت روده را نیز تحریک کرده و از یبوست مزمن جلوگیری می‌کند. گنجاندن منظم مواد غذایی مانند روغن زیتون یا روغن بذر کتان در رژیم غذایی نیز می‌تواند به روان‌تر شدن فرآیند دفع و تسریع بهبودی کمک کند.

جدول غذایی مفید برای بواسیر:

دانشمندان NIDDK که زیر مجموعه National Institutes of Health هستند طی تحقیقات علمی خود در مورد تغذیه و رژیم غذایی مرتبط با بیماری هموروئید چنین بیان کرده اند:

خوردن غذاهایی که فیبر بالایی دارند می‌تواند مدفوع را نرم‌تر و دفع آن را آسان‌تر کند و به درمان و پیشگیری از بواسیر کمک کند. نوشیدن آب و مایعات دیگر، مانند آب میوه و سوپ‌های رقیق ، می‌تواند به عملکرد بهتر فیبر موجود در رژیم غذایی شما کمک کند.

کی به دکتر مراجعه کنیم

اگرچه بسیاری از موارد خفیف بیماری بواسیر با تغییر سبک زندگی بهبود می‌یابند، اما آگاهی از اینکه کی به دکتر مراجعه کنیم، از اهمیت بالایی برخوردار است. در وهله اول، هر زمان که خونریزی مقعدی را مشاهده کردید، حتی اگر خفیف باشد، باید برای بررسی دقیق و رد کردن سایر بیماری‌های جدی‌تر به متخصص مراجعه کنید. همچنین، اگر درد شدیدی را تجربه می‌کنید، یا متوجه یک توده سفت و دردناک (که ممکن است بواسیر ترومبوزه باشد) در اطراف مقعد شدید، باید مراجعه فوری داشته باشید.

برای بیماریهای مقعدی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟ اگر علائم بیماری هموروئید شما (مانند خارش، خونریزی یا درد) پس از یک هفته خودمراقبتی و استفاده از درمان‌های خانگی بهبود نیافت، باید برای دریافت درمان‌های تخصصی‌تر و تشخیص دقیق‌تر به پزشک متخصص بیماری‌های نشیمنگاهی مراجعه کنید. همچنین، اگر دفع مدفوع همراه با درد شدید، یا تغییر ناگهانی و غیرقابل توجیه در عادات روده خود را تجربه می‌کنید، مشاوره پزشکی ضروری است. فراموش نکنید که هیچگاه درد یا خونریزی را نادیده نگیرید و به دنبال تشخیص قطعی باشید.

نتیجه گیری

در این مقاله، به صورت جامع به این موضوع پرداختیم که بیماری بواسیر چیست، چه علائمی دارد و چه روش‌هایی برای درمان آن وجود دارد. بیماری هموروئید یک مشکل بسیار شایع است که نباید آن را نادیده گرفت. از روش‌های ساده درمان در خانه و اصلاح برنامه غذایی تا مداخلات پیشرفته‌تر، راه‌های متعددی برای رهایی از درد و بازگشت به زندگی عادی وجود دارد. کلید اصلی مدیریت این بیماری، آگاهی، اصلاح سبک زندگی و پرهیز از خوددرمانی است.

هنگام انتخاب روش درمانی، به‌ویژه در موارد شدید، توجه به اعتبار و تخصص مرکز درمانی حرف اول را می‌زند. اگر به دنبال درمانی قطعی و کم‌تهاجم هستید، پارما کلینیک به‌عنوان یک مرکز تخصصی و معتبر درمان بیماری های نشیمنگاهی به خصوصی لیزر بواسیر در تهران شناخته می‌شود. متخصصان این مرکز با استفاده از تکنیک‌های نوین مانندلیزر، یک راهکار مؤثر، با درد کمتر و دوره نقاهت کوتاه‌تر را با هزینه ای مقرون به صرفه برای شما فراهم می‌کنند.

سوالات متداول

آیا بواسیر می‌تواند به سرطان تبدیل شود؟
خیر، بواسیر به خودی خود یک وضعیت خوش‌خیم است و به سرطان تبدیل نمی‌شود. با این حال، خونریزی مقعدی می‌تواند نشانه هر دو باشد؛ به همین دلیل، معاینه توسط پزشک برای اطمینان از اینکه علائم ناشی از بیماری جدی‌تری مانند سرطان کولورکتال نیست، ضروری است.

لیزردرمانی هموروئید چقدر طول می‌کشد تا بهبودی کامل حاصل شود؟
لیزردرمانی یک روش سرپایی و کم‌تهاجم است که بهبودی آن بسیار سریع‌تر از جراحی سنتی است. بیشتر بیماران می‌توانند ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت به فعالیت‌های روزمره سبک بازگردند، اگرچه بهبودی کامل و رفع کامل علائم ممکن است چند هفته طول بکشد.

آیا بارداری می‌تواند باعث ایجاد بیماری بواسیر شود و آیا خودبه‌خود درمان می‌شود؟
بله، بارداری به دلیل فشار رحم، تغییرات هورمونی و یبوست شایع، یک عامل خطر اصلی برای بواسیر است. در بسیاری از موارد، بواسیر ایجاد شده در دوران بارداری یا پس از زایمان خودبه‌خود یا با درمان‌های خانگی ساده بهبود می‌یابد.

رابربندینگ برای درمان کدام درجه از بواسیر داخلی مناسب‌تر است؟
روش رابربندینگ یا بستن با حلقه لاستیکی، مؤثرترین روش غیرجراحی برای بواسیر داخلی درجه ۲ و درجه ۳ است. این روش با قطع جریان خون، باعث کوچک شدن و افتادن بافت بواسیر می‌شود.